Συντακτική Επιτροπή ΕΕΛΛΑΚ– [email protected]
Όταν οι ψηφιακές υποδομές γίνονται εργαλείο πίεσης
Η υπόθεση του Γάλλου δικαστή του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου Nicolas Guillou, ο οποίος βρέθηκε αντιμέτωπος με αμερικανικές κυρώσεις επειδή άσκησε τα καθήκοντά του, δεν είναι απλώς ένα περιστατικό διπλωματικής έντασης. Αποκαλύπτει κάτι βαθύτερο και πιο ανησυχητικό: πόσο ευάλωτη είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση όταν εξαρτάται σχεδόν ολοκληρωτικά από ξένες ψηφιακές, χρηματοπιστωτικές και τεχνολογικές υποδομές. Όταν ένας Ευρωπαίος δικαστής χάνει πρόσβαση σε τραπεζικές υπηρεσίες, μέσα πληρωμών, διαδικτυακές πλατφόρμες και καθημερινά εργαλεία λόγω αποφάσεων τρίτων χωρών, γίνεται ξεκάθαρο ότι η ήπειρος δεν διαθέτει ακόμη την απαιτούμενη ψηφιακή κυριαρχία.
Η εμπειρία του Guillou δεν είναι εξαίρεση. Είναι μια υπενθύμιση ότι χωρίς ισχυρή ψηφιακή ανεξαρτησία, η Ευρώπη δεν μπορεί να προστατεύσει ούτε τους θεσμούς της, ούτε τους πολίτες της, ούτε το κράτος δικαίου.
Το πρόβλημα της εξάρτησης από τα ολιγοπώλια των ΗΠΑ και της Κίνας
Οι αμερικανικές κυρώσεις δεν θα είχαν την ίδια αποτελεσματικότητα αν η Ευρώπη διέθετε δικά της συστήματα πληρωμών, ευρωπαϊκές υποδομές νέφους(cloud), εναλλακτικές πλατφόρμες υπηρεσιών και ένα οικοσύστημα τεχνολογίας που να βασίζεται πραγματικά σε ανοιχτά πρότυπα. Η ευρωπαϊκή καθημερινότητα, από τις πληρωμές μέχρι τις διαδικτυακές αγορές, περνά μέσα από αμερικανικά μονοπώλια όπως Visa, Mastercard, Amazon, Google, Airbnb, Paypal. Παράλληλα, η άνοδος της Κίνας στον χώρο της τεχνητής νοημοσύνης, των τηλεπικοινωνιών και των cloud υπηρεσιών δημιουργεί μια δεύτερη εξάρτηση, εξίσου προβληματική.
Όταν οι υποδομές είναι ξένες, η πολιτική πίεση αποκτά τεχνολογικό βραχίονα. Η Ευρώπη βρίσκεται σε μια κατάσταση όπου οι κυρώσεις, οι εμπορικές πολιτικές ή οι γεωπολιτικές εντάσεις άλλων χωρών μπορούν να παραλύσουν κρίσιμες λειτουργίες. Αυτό δεν είναι μόνο οικονομικό ζήτημα. Είναι ζήτημα δημοκρατίας.
Η απάντηση: Ανοιχτό λογισμικό, ανοιχτό υλισμικό και ανοιχτή διακυβέρνηση ως θεμέλια της ευρωπαϊκής κυριαρχίας
Η λύση δε βρίσκεται στη δημιουργία νέων ευρωπαϊκών μονοπωλίων ούτε στην απομόνωση από τον παγκόσμιο ιστό καινοτομίας. Βρίσκεται στην ανοιχτότητα. Η υιοθέτηση δημοφιλών έργων ανοιχτού λογισμικού και υλισμικού, η υλοποίηση δημόσιων υπηρεσιών με βάση ανοιχτά πρότυπα και η προώθηση των αρχών της ανοιχτής διακυβέρνησης αποτελούν τη μόνη πραγματική οδό για ψηφιακή ανεξαρτησία.
Με ανοιχτό λογισμικό, οι κυβερνήσεις έχουν πλήρη έλεγχο του κώδικα, μπορούν να τον ελέγξουν, να τον προσαρμόσουν, να τον αναπτύξουν χωρίς άδειες ή εξάρτηση από ξένους παρόχους. Με ανοιχτό υλισμικό, σπάνε τα δεσμά της προμήθειας κλειστών τεχνολογιών από συγκεκριμένες χώρες. Με ανοιχτά πρότυπα, συστήματα και δεδομένα, η Ευρώπη μπορεί να ενισχύσει τη διαλειτουργικότητα, να ενδυναμώσει τις επιχειρήσεις της και να δημιουργήσει ένα οικοσύστημα καινοτομίας που δεν θα χειραγωγείται από γεωπολιτικές πιέσεις.
Παράλληλα, η ανοιχτή διακυβέρνηση και η διαφάνεια στις ψηφιακές υποδομές διασφαλίζουν ότι κρίσιμες τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένης της τεχνητής νοημοσύνης, λειτουργούν με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον και όχι τα συμφέροντα εξωευρωπαϊκών εταιρειών.
Το μήνυμα του Guillou προς την Ευρώπη: Χωρίς ψηφιακή κυριαρχία, δεν υπάρχει κράτος δικαίου
Ο Guillou ζητά από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να χρησιμοποιήσουν τον ευρωπαϊκό μηχανισμό «blocking statute» για να προστατεύσουν θεσμούς και πολίτες από αυθαίρετες εξωχώριες κυρώσεις. Όμως αυτό είναι μόνο η αρχή. Υπογραμμίζει ότι η πραγματική λύση βρίσκεται στην ευρωπαϊκή κυριαρχία, ιδίως στον ψηφιακό και χρηματοπιστωτικό τομέα.
Και έχει δίκιο. Το κράτος δικαίου δεν μπορεί να υπάρξει όταν οι βασικές λειτουργίες της κοινωνίας, η δικαιοσύνη, οι πληρωμές, οι δημόσιες υπηρεσίες, η ίδια η πρόσβαση στο διαδίκτυο, ελέγχονται από παίκτες εκτός ευρωπαϊκής δημοκρατικής νομιμότητας. Όταν ούτε οι δικαστές ούτε οι πολίτες μπορούν να προστατευθούν από την εξωεδαφική δύναμη ξένων υπερδυνάμεων, τότε μιλάμε για ευρωπαϊκή ευαλωτότητα.
Η Ευρώπη πρέπει να δράσει τώρα: Προτεραιότητα στην ανοιχτότητα και στην ανεξαρτησία
Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της οφείλουν να επενδύσουν σε ευρωπαϊκά ανοικτά οικοσυστήματα. Να χρηματοδοτήσουν και να υιοθετήσουν δημοφιλή έργα ανοιχτού λογισμικού. Να αναπτύξουν δημόσιες υπηρεσίες με ανοιχτό κώδικα. Να προωθήσουν ευρωπαϊκές λύσεις πληρωμών και τραπεζικών υποδομών που δεν θα εξαρτώνται από συστήματα τρίτων χωρών. Να ενσωματώσουν τις αρχές της ανοιχτής διακυβέρνησης στη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης. Και να απαιτήσουν διαφάνεια στους αλγορίθμους και στις πλατφόρμες.
Αυτές δεν είναι ιδεολογικές επιλογές. Είναι στρατηγική επιβίωσης και προϋπόθεση για μια Ευρώπη που δεν θα εκβιάζεται αλλά θα αυτοκαθορίζεται.
Η ιστορία του Guillou δεν είναι απλώς μια ανθρώπινη ιστορία αδικίας. Είναι προειδοποίηση. Αν η Ευρώπη δεν κινηθεί τώρα προς την ανοιχτότητα και την ψηφιακή ανεξαρτησία, τότε το κράτος δικαίου και οι δημοκρατικοί της θεσμοί θα παραμείνουν εκτεθειμένοι σε πιέσεις που δεν θα μπορεί να ελέγξει. Είναι ώρα για δράση. Είναι ώρα για ανοιχτότητα. Είναι ώρα για μια ψηφιακά κυρίαρχη Ευρώπη.
____________
Πηγές άρθρου:
1. Nicolas Guillou, French ICC judge sanctioned by the US – archive.ph
2. Ανοιχτό Υλισμικό και Λογισμικό για την Τεχνητή Νοημοσύνη: Η Μεγάλη Πρόκληση και Ευκαιρία για την Ευρωπαϊκή Ένωση – openhardware.ellak.gr
