ΚΟΙΝΑ

§1 Θεσμοθέτηση και ενίσχυση των κοινών

§2 Υιοθέτηση και διεύρυνση πολιτικών ανοιχτότητας

1. Πρόγραμμα: §1 Θεσμοθέτηση και ενίσχυση των κοινών

Πολιτικές για ένα κράτος προσανατολισμένο στα Κοινά
Το παρόν κοινωνικοοικονομικό καπιταλιστικό σύστημα βασίζεται σε μια εγγενώς μη βιώσιμη διττή λογική:
α) Σε μια εσφαλμένη αντίληψη αφθονίας σε έναν πεπερασμένο υλικό κόσμο. Ασπάζεται την αέναη υλική παραγωγή και κατανάλωση σε έναν κόσμο με περιορισμένους φυσικούς πόρους,
β) Προωθεί την ψευδαίσθηση της έλλειψης πόρων στην πνευματική, αυλή παραγωγή.
Το σημερινό κράτος αντί να επιτρέπει τον κοινωνικό πειραματισμό και την καινοτομία, ορθώνει νομικούς και τεχνικούς φραγμούς για να εμποδίσει την ελεύθερη συνεργασία με σκοπό τη μεγιστοποίηση της ιδιωτικής κερδοφορίας.

Το κράτος πρέπει:
1. να αντιληφθεί το λανθασμένο της παραπάνω λογικής
2. να ενεργοποιήσει και ενδυναμώσει αυτόνομες μορφές κοινωνικής παραγωγής (Βλ. παραγωγή κοινοτήτων ελεύθερου λογισμικού/λογισμικού ανοικτού κώδικα, κοινότητες εναλλακτικών καλλιεργειών και εναλλακτικών πηγών ενέργειας κ.ά.).
3. και να αναλάβει να συντηρεί τις υποδομές και τους οργανισμούς προσανατολισμένους στα Κοινά.
Το κράτος οφείλει να στραφεί προς την ανοικτότητα και τη διαφάνεια, γι αυτό είναι απαραίτητη
α) η χρήση ελεύθερου λογισμικού/λογισμικού ανοικτού κώδικα (ΕΛ/ ΛΑΚ) στη δημόσια διοίκηση
β) η δημιουργία δομών για ανοικτά δημόσια δεδομένα και πληροφορίες με την παράλληλη στήριξη των φορέων που ήδη στοχεύουν σε αυτό,
γ) η ενίσχυση των ανοικτών (τεχνολογικών) πρότυπων που είναι απαραίτητα για την επίτευξη διαλειτουργικότητας στη δημόσια διοίκηση.

Το κράτος προωθεί την αποδυνάμωση του συστήματος διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας μέσω της μείωσης της διάρκειας τους και της προώθησης των ελεύθερων αδειών στα δημόσια ιδρύματα (π.χ. πανεπιστήμια).
Το κράτος συστηματοποιεί τη συμμετοχικότητα των πολιτών και τη δημόσια διαβούλευση. Πειραματισμοί με αυτόνομες μορφές διοίκησης όπως ο συμμετοχικός προϋπολογισμός, σε τοπική κλίμακα, λαμβάνουν χώρα.

Το κράτος κατανοεί τη διαφορά (παραδοσιακά) κρατικής ιδιοκτησίας και ομότιμης, και προωθεί τη δεύτερη όπου χρειάζεται.
Κατά την τυπική αντίληψη της πρώτης έχουμε μια γραφειοκρατία να διαχειρίζεται έναν πόρο εκ μέρους των πολιτών, ενώ στη δεύτερη οι ίδιοι οι πολίτες ελέγχουν τον πόρο (βλ. περίπτωση αρχείου της ΕΡΤ που έχει ψηφιοποιηθεί σε ιδιόκτητα πρότυπα και απαγορεύεται στους πολίτες να το χρησιμοποιήσουν χωρίς άδεια, αν και αποτελεί δημόσια κληρονομιά).

Το κράτος απο-γραφειοκρατικοποιείται καθώς μέρος των δημοσίων υπηρεσιών, όπου είναι δυνατόν, επεκτείνεται στην κοινωνία, αντιμετωπίζοντας τον πολίτη ως εν δυνάμει συνεργάτη στη διεκπεραίωση των εργασιών.

Το κράτος ελαχιστοποιεί τη φορολόγηση της παραγωγικής εργασίας, της (κοινωνικής) επιχειρηματικότητας και των επενδύσεων που σέβονται και υπηρετούν τα Κοινά. Ελαχιστοποιεί, επίσης, τη φορολόγηση της παραγωγής αγαθών που έχουν θετικές εξωτερικότητες για τα Κοινά. Αυξάνει τη φορολόγηση αντιπαραγωγικών και κερδοσκοπικών εργασιών, οι οποίες πολλές φορές έχουν αρνητικές κοινωνικές και περιβαλλοντικές εξωτερικότητες (άλλο η μεγιστοποίηση του κέρδους και άλλο η δημιουργία κέρδους για εξασφάλιση Βιωσιμότητας).

Το κράτος, παράλληλα, παρέχει οικονομικά κίνητρα (π.χ. φορολογικές ελαφρύνσεις ή επιδοτήσεις) σε επιχειρήσεις ώστε να στραφούν σε δραστηριότητες οι οποίες ενισχύουν τα Κοινά και την ανοιχτότητα και όχι τον περιορισμό της γνώσης.

Το κράτος υιοθετεί πολιτικές δημιουργίας χρήματος βασισμένες στην πραγματική παραγωγή και όχι στο χρέος, ενώ υποστηρίζει τα εξειδικευμένα, τοπικά εναλλακτικά νομίσματα.
Η εκπαίδευση ευθυγραμμίζεται με τη συνεργατική δημιουργία γνώσης προσανατολισμένη στην κοινωνική οικονομία και τα κοινά. Τα πανεπιστήμια παίζουν καθοριστικό ρόλο ως κοιτίδες μάθησης, παραγωγής και καινοτομίας και ως πλατφόρμες όπου συναντώνται κράτος, «ηθική αγορά» και θεσμοθετημένα κοινά.

Από την «ελεύθερη» στην ηθική αγορά
Στόχος η βιωσιμότητα και ενδυνάμωση της κοινωνικής/αλληλέγγυας οικονομίας.
Οι προσανατολισμένες στα Κοινά επιχειρήσεις που συμμετέχουν στην ελεύθερη αγορά δημιουργούν συμμαχίες γύρω από τη Βασισμένη στα Κοινά παραγωγή γνώσης, χρησιμοποιώντας κατάλληλες νομικές άδειες (π.χ. άδειες GPL, PPL, CC κ.ά.] για να υποστηρίξουν τη μεγέθυνση των Κοινών αλλά και τη δική τους Βιωσιμότητα και ευημερία.
Οι προσανατολισμένες οτα Κοινά επιχειρήσεις υιοθετούν ομότιμη προσέγγιση στην εσωτερική τους οργάνωση και τα μοντέλα διακυβέρνησης τους. Οι κοινωνικές εταιρίες/συνεταιρισμοί θα παίξουν καταλυτικό ρόλο στη δημιουργία μιας «ηθικής αγοράς».
Οι προσανατολισμένες στα Κοινά επιχειρήσεις υιοθετούν πρακτικές ανοικτών βιβλίων και αλυσίδων προμηθειών (open book accounting & open supply chain) καθώς και διαμοιράζονται τη γνώση σχετικά ώστε να ενισχύσουν το συντονισμό της ομότιμης παραγωγής (π.χ. ο συνεταιρισμός Curto Café στη Βραζιλία που στόχο έχει την παραγωγή εξαιρετικού καφέ υιοθετώντας ανοικτά, ομότιμα μοντέλα παραγωγής). Με τη συμμετοχή του κράτους, δημιουργούνται υποστηρικτικές δομές για ανοικτές πρακτικές στις εμπορικές διαδικασίες, με σκοπό τη συντήρηση των Κοινών.
Οι προσανατολισμένες στα Κοινά επιχειρήσεις διασυνδέονται και συνεργάζονται με παγκόσμιες παραγωγικές κοινότητες και επιχειρήσεις καταδεικνύοντας τη δυναμική μιας «ηθικής αγοράς» σε παγκόσμια κλίμακα (π.χ. το ευρωπαϊκό δίκτυο συνεταιρισμών ενέργειας από ΑΠΕ με συμμετοχή χιλιάδων πολιτών).
Οι προσανατολισμένες στα Κοινά επιχειρήσεις υιοθετούν τον κανόνα 1 προς 8 στη διαφορά μέγιστων και ελάχιστων μισθών.
Υβριδικές οικονομικές μορφές, σαν το fair trade ή την κοινωνική επιχειρηματικότητα, πρέπει να συγκλίνουν διαπιστώνοντας την κοινή τους φιλοσοφία.
Προωθείται η δημιουργία ενός αποκεντρωμένου δικτύου ομότιμων παραγωγών πράσινης ενέργειας. Το κράτος δημιουργεί τις συνθήκες που θα επιτρέψουν στους πολίτες να παράξουν και να μοιραστούν ενέργεια σε αλληλένδετα «μικροδίκτυα», ειδικά σε περιοχές με περιορισμένη πρόσβαση στο κεντρικό δίκτυο ηλεκτροδότησης (π.χ. απομακρυσμένα νησιά).
Δημιουργούνται και υποστηρίζονται μικρο-εργοστάσια για παραγωγή κατά απαίτηση, και μικρο-καλλιέργειες. Η εκμετάλλευση των ανοικτών τεχνολογιών αναβαθμίζει το παραγωγικό επίπεδο των παραπάνω.

Η θεσμοθέτηση των Κοινών
Δημιουργία υποδομών και για τις διάφορες σφαίρες των Κοινών. Η κοινωνία ως ένα σύνολο αλληλένδετων Κοινών τα οποία υποστηρίζονται από μια ηθική οικονομία της αγοράς και το κράτος που προστατεύει το κοινό καλό, ενώ δημιουργεί υποστηρικτικές κοινωνικές υποδομές. Δημιουργείται, λοιπόν, ένα «επιμελητήριο/παρατηρητήριο των Κοινών», ούτως ώστε να θεσμοθετηθεί η σφαίρα των Κοινών που γίνεται και επίσημα ο «τρίτος παίκτης» στο δυοπώλιο «κράτους» και «αγοράς».
Δημιουργούνται και τοπικές συμμαχίες/ιδρύματα γύρω από τα Κοινά οι οποίες αλληλεπιδρούν με το αυτό το επιμελητήριο.
Αλληλέγγυες κοινωνικές εταιρίες δημιουργούν δημόσιους συνεταιρισμούς, με την υποστήριξη του κράτους, που αντιπροσωπεύονται από το επιμελητήριο των Κοινών.
Τα φυσικά Κοινά διαχειρίζονται από δημόσιες ανεξάρτητες αρχές και ιδρύματα τα οποία βασίζονται (και) στη συμμετοχή των πολιτών.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η παραπάνω διατύπωση στρατηγικών προτάσεων για ένα νέο, ομότιμο παράδειγμα είναι γενική.
Πέντε Βασικοί παράγοντες, ωστόσο, θα έκαναν την εφαρμογή και επιτυχία μιας τέτοιας προσέγγισης στην Ελλάδα εφικτή:
α) η εκτεταμένη μικροϊδιοκτησία,
β) η ανάγκη παραγωγικής ανασυγκρότησης,
γ) τα υπάρχοντα δίκτυα αλληλεγγύης,
δ) οι πρώτες απόπειρες για συνεταιρισμούς σε διάφορους τομείς,
ε) το αποκεντρωμένο νησιωτικό σύστημα που τουλάχιστον στο πεδίο της ενέργειας προσφέρει μοναδική μελέτη περίπτωσης για ομότιμη παραγωγή.
Φυσικά, απαιτείται πρώτα η υιοθέτηση μιας ομότιμης προσέγγισης από το ίδιο το υποκείμενο (π.χ. τον πολιτικό οργανισμό), που σκοπεύει να εφαρμόσει τις συγκεκριμένες πολιτικές, για τη δική του λειτουργία.
Η μακροχρόνια ερευνά μας εστιάζεται στην ανάπτυξη συγκεκριμένων προτάσεων για μια τέτοια μετάβαση, υιοθετώντας κριτική διάθεση και εξετάζοντας υπαρκτές πετυχημένες ή ανεπιτυχείς περιπτώσεις. Χρειάζεται χρόνος, ενέργεια, υποστήριξη και διεπιστημονική συνεργασία για ένα ρεαλιστικό πλάνο αποκλειστικά για την Ελλάδα που θα ενσωματώνει κάποια από τα προαναφερόμενα σημεία. Επίσης, είναι χρήσιμο να γίνουν προσπάθειες συνειδητοποίησης του ρόλου των ομότιμων κοινοτήτων στο ιστορικό γίνεσθαι, καθώς όλες αυτές οι προσπάθειες Βασίζονται πάνω στις ίδιες αρχές: της συνεργασίας και της ανοικτότητας.

από το κεφάλαιο: «Ομότιμη προοπτική και προοδευτικός χώρος: Μια ιστορική ευκαιρία για την Ελλάδα, Michel Bauwens, Χρήστος Γιωτίτσας, Βασίλης Κωστάκης» του βιβλίου «Πέρα από το κράτος και την αγορά: Η ομότιμη προοπτική»

«Πέρα από το κράτος και την αγορά: Η ομότιμη προοπτική»
Έκδοση 1.0, Μάιος 2014, βορειοδυτικές εκδόσεις CC-BY-NC-SA
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/gr

2. Πρόγραμμα: §2 Υιοθέτηση και διεύρυνση πολιτικών ανοιχτότητας
  • Λήψη μέτρων για την ενθάρρυνση της υιοθέτησης ανοιχτού λογισμικού και ανοιχτών τεχνολογιών στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Η υιοθέτηση του ανοιχτού λογισμικού και ανοιχτών τεχνολογιών συμβάλλει στην προσαρμογή τεχνολογικών καινοτομιών παγκοσμίου επιπέδου στην τοπική οικονομία. Αυτό δημιουργεί προστιθέμενη αξία που μπορεί να αποτελέσει ανταγωνιστικό στοιχείο στην παγκόσμια αγορά. Οι ανοιχτές τεχνολογίες μπορούν να ελαττώσουν τα εμπόδια για την είσοδο επιχειρήσεων στην εγχώρια και την παγκόσμια αγορά, ενώ επιπλέον προκύπτουν σημαντικά οφέλη για την τοπική οικονομία κυρίως μέσω αύξησης της εργασίας και αποτρέπεται έτσι η διαρροή ειδικών (brain drain) στο εξωτερικό. Επιτυγχάνεται δηλαδή η δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για βελτίωση του ανταγωνισμού και την ενίσχυση της παραγωγικότητας παρέχοντας ταυτόχρονα την ευκαιρία για περαιτέρω καινοτομία.
  • Εφαρμογή των σχετικών διατάξεων του νόμου για τα ανοιχτά δεδομένα (Ν. 4305/2014 όπως κωδικοποιήθηκε με το Π.Δ. 28/2015) σύμφωνα με τον οποίο καθιερώθηκε η αρχή της εξ ορισμού ανοιχτής διάθεσης και περαιτέρω χρήσης της δημόσιας πληροφορίας αλλά και του άρθρου 58 του Ν.4178/2013 που αφορά τα γεωχωρικά δεδομένα σύμφωνα με το οποίο, “Τα δημόσια δεδομένα της ΕΚΧΑ Α.Ε. διατίθενται σε οποιονδήποτε τρίτο δωρεάν και με τις κατάλληλες ανοιχτές άδειες, εφόσον πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για μη εμπορικούς σκοπούς”. Το άνοιγμα των δεδομένων αποτελεί βασικό πυλώνα της ενιαίας ευρωπαϊκής ψηφιακής αγοράς και κεντρικής πολιτικής για την ενίσχυση της ψηφιακής οικονομίας και την επίτευξη ισόρροπης ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς.
    Τροποποίηση του παραπάνω νομικού πλαισίου, ώστε να μπορούν τα ανοιχτά δεδομένα να χρησιμοποιηθούν και για εμπορική χρήση με τις κατάλληλες προϋποθέσεις, άδεια και αποζημίωση.
  • Ενίσχυση της Κοινοβουλευτικής Διαφάνειας και αναβάθμισης των εργαλείων δημοσιότητας, λογοδοσίας και κοινωνικού ελέγχου της νομοθετικής εξουσίας, μέσα από τη λειτουργία της ιστοσελίδας της Βουλής, με έμφαση στα οικονομικά των κομμάτων, των βουλευτών και των συνεργατών τους. Ειδικά για την Κοινοβουλευτική Διαφάνεια, η Ελλάδα έχει δεσμευτεί στο OGP έως τον Ιουνίου του 2016 να υπάρξει διαφάνεια στην διαδικασία σύνταξης και ψήφισης όλων των νομοσχεδίων με ανοιχτά δεδομένα για κάθε βήμα και διάδραση σε πραγματικό χρόνο μέσω διαδικτύου.
    Οι δεσμεύσεις για Ανοικτά Δημόσια Δεδομένα πρέπει να συμπεριλάβουν και τα ανοικτά δεδομένα της Βουλής με τις ίδιες τεχνικές αναφορές όπως των Linked Open Data. Η πλατφόρμα της Βουλής θα πρέπει να είναι ανεξάρτητη από την πλατφόρμα που διαθέτει τα δεδομένα και το κεντρικό σημείο ανάκτησής τους με στόχο την επαναχρησιμοποίησή τους.
    Σύσταση ομάδας με δυνατότητα συμμετοχής πολιτών κι εξωτερικών φορέων με αντικείμενο την εξέταση της ροής της κοινοβουλευτικής πληροφορίας και της τεχνολογικής υποδομής του Κοινοβουλίου για την υποστήριξή της.
  • Ενίσχυση της Διαύγειας (Ν. 3861/2010 και τροποποιήσεις) με την απλοποίηση του νομοθετικού πλαισίου, την κατάργηση των εξαιρέσεων και την εισαγωγή ρυθμίσεων που θα έχουν ως στόχο την επέκταση του πεδίου εφαρμογής της στο σύνολο των πράξεων της δημόσιας διοίκησης εκτός εκείνων που αφορούν σε εθνική ασφάλεια, ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, εμπιστευτική πληροφορία και απόρρητα αναγνωρισμένα από το νόμο. Επιπλέον, προτείνεται η επέκταση των υποχρεώσεων της Διαύγειας από την δημόσια υπηρεσία και για κάθε έργο που παρέχει ιδιώτης σε αυτήν (π.χ. με παραχώρηση, ΣΔΙΤ, εργολαβία ή υπεργολαβία) με το γραφειοκρατικό κόστος να συμψηφίζεται με την αμοιβή του ιδιώτη.
  • Ενίσχυση και εφαρμογή του νομοθετικού πλαισίου για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση (Ν.3979/2011 και τροποποιήσεις του) και υλοποίηση των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει η Ελλάδα στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας για την Ανοιχτή Διακυβέρνηση (Open Government Partnership – OGP). Ειδικότερα, την έγκαιρη και για επαρκές χρονικό διάστημα δημόσια διαβούλευση όλων των σημαντικών νομοθετικών πρωτοβουλιών και πολιτικών αποφάσεων και την καθιέρωση διαδικασιών πλήρους διαφάνειας τόσο στην πρόσληψη όσο και στην εξέλιξη όλων των μετακλητών υπαλλήλων και όλων των στελεχών δημοσίων οργανισμών, αλλά και την καθιέρωση ενεργητικής διαφάνειας στη σύνθεση και λειτουργία της Μόνιμης Ελληνικής Αντιπροσωπίας (ΜΕΑ), ειδικά σε σχέση με τη διαπραγμάτευση κοινοτικών πολιτικών και κοινοτικής νομοθεσίας.
  • Σύστημα Παρακολούθησης Κυβερνητικού έργου.
    Προωθούμε τον σχεδιασμό και την λειτουργία ενός συστήματος παρακολούθησης, διαφάνειας και συντονισμού του κυβερνητικού έργου το οποίο θα είναι Ελεύθερο Λογισμικό. Οι φορείς του δημοσίου τομέα οφείλουν να ενημερώνουν υποχρεωτικά και τακτικά το σύστημα με σκοπό την παροχή ανοικτών δεδομένων. Τα στοιχεία που θα καταχωρούνται θα αφορούν μόνο πρόσωπα με διοικητική θέση (αιρετή ή δοτή) καθώς και συμβάσεις με επιχειρήσεις. Στοιχεία προσωπικού χαρακτήρα τα οποία ταυτοποιούν πολίτες δεν καταχωρούνται στο σύστημα. Ο σκοπός είναι να δημιουργηθεί ένα μητρώο, που θα βοηθήσει στην έγκαιρη αντιμετώπιση των όποιων δυσκολιών προκύπτουν στην υλοποίηση του κυβερνητικού προγράμματος. Δυνατότητες μεταφόρτωσης ανοικτών δεδομένων εκτέλεσης προϋπολογισμού σε διάφορες μορφές (csv, rdf, κ.α) Οπτικοποιήσεις εκτέλεσης προϋπολογισμού (π.χ. OpenSpending)
  • Λειτουργικές τροποποιήσεις και τεχνολογική αναβάθμιση της υποδομής «Δι@υγεια»:
    • Σαφής διάκριση των κατηγοριών στο διαδικτυακό τόπο «Δι@υγεια» με ύπαρξη ξεκάθαρων οδηγιών σχετικά με το αντικείμενο της κάθε κατηγορίας.
    • Διευθέτηση του τρόπου καταχώρησης από τους οργανισμούς στο διαδικτυακό τόπο «Δι@υγεια». Η κατηγοριοποίηση να γίνεται ανά περίπτωση οργανισμού, με συνέπεια όλοι οι οργανισμοί να μην μπορούν να βάλουν αποφάσεις σε όλες τις υπάρχουσες κατηγορίες.
    • Διάθεση των δεδομένων σε μορφές αναγνώσιμες από μηχανές με στόχο την διαλειτουργικότητα και τη βέλτιστη αξιοποίησή τους (με βάση τον κανόνα των 5 αστέρων του Tim Berners-Lee Σε περίπτωση αρχείου με πίνακα, δεν αρκεί μόνο το pdf, αλλά και το ίδιο το csv).
    • Δυνατότητα του push information distribution, με σκοπό οι ενδιαφερόμενοι να μπορούν να επιλέξουν ορισμένες ενότητες και να ενημερώνονται αυτόματα για μελλοντικές αλλαγές αυτών.
    • Ορισμός συγκεκριμένων διαδικασιών με αρμοδιότητες και χρονικούς περιορισμούς για τον έλεγχο των προβληματικών πράξεων που έχουν υποδειχθεί από τους πολίτες και να γίνεται δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων των ελέγχων.
  • Συμμετοχή της κοινωνίας στη λήψη αποφάσεων
    • Οργανωμένη καμπάνια ενημέρωσης πολιτών για την αξία της δημόσιας συμμετοχής με αποτελέσματα.
    • Μετά το πέρας κάθε διαβούλευσης και χρήσης των προτάσεων που έγιναν σε αυτή, θα πρέπει να υπάρχει πίνακας αποτελεσμάτων με ποιες προτάσεις και πώς λήφθηκαν υπόψιν στο τελικό κείμενο.
    • Πλατφόρμα ουσιαστικής διαβούλευσης και όχι ένα cms όπου γίνεται απλός σχολιασμός
    • Οργάνωση εκδηλώσεων από φορείς με σκοπό την ευαισθητοποίηση των πολιτών για την συμμετοχή τους δημόσια διοίκηση.

Πηγές:
Δεσμεύσεις για Ανοικτή Κυβέρνηση Ενθάρρυνση της Δημόσιας Συμμετοχής
Ενίσχυση της Κοινοβουλευτικής Εξωστρέφειας, της Κοινοβουλευτικής και Νομοθετικής Διαφάνειας – Ενθάρρυνση της Δημόσιας Συμμετοχής
Ανοιχτό εναντίον κλειστού, το πραγματικό δίλημμα των εκλογών